علفهاي هرز برنج و آفات مهم برنج:
اين  علفها  شامل  سوروف  ، اويار سلام ، قاشق واش  ، تير كمان آبي ، بندواش  ، سل واش و  …….. ميباشند  كه هزينه  مبارزه  با اين  علفها  بخش  اعظمي  از اقتصاد  كشاورزي  برنج  را  شامل  ميگردد .
مهمترين آفات  برنج در ايران  
از مهمترين  آفات  برنج  كه  ساليانه  خسارات  هنگفتي  را بر جاي  مي گذارد  كرم  ساقه  برنج ( Chilo Suppressalis ) مي باشد  . اين  آفت  ، حشره اي  است  كه براي  اولين بار  در سال  1351  در  مزارع  تنكابن  و رامسر  طغيان  كرد  و در مدت  كوتاهي  با افزايش  جمعيت  و ايجاد  خسارت  اقتصادي  شديد  نظر  همگان  را جلب  نمود .

كرم  ساقه  خوار  برنج  كه بعنوان  يكي  از  خطرناكترين آفات  برنج  در دنيا  بشمار  مي آيد ، در زمستان  بصورت  لار  و كامل  در داخل  ساقه هاي  خشك  برنج  و يا  علفهاي  هرز  اطراف  مزرعه  بسر مي برد  و در  حدود  اوايل  ارديبهشت  ، هنگاميكه  حداقل  دماي  هوا  ، 10  درجه  سانتيگراد  باشد  ، شفيره ها  در داخل  ساقه هاي  باقيمانده  برنج  سال  قبل  و يا  علفهاي  هرز  مزرعه  ، در  اطراف  سوراخهاي  ايجاد شده  توسط  لاروها  ، تشكيل  ميگردد .

در  حدود  بيستم  ارديبهشت  ماه  ، اولين  پروانه ها  ظاهر  ميشوند  كه در اواسط  خرداد  به حداكثر  خود مي رسند . عمر  پروانه ها  ، حداكثر  يك هفته است  و در اين  مدت  بطور  متوسط  230 عدد تخم توسط  هر پروانه  گذرانده  ميشود  . تفريخ تخمها  در  دماي  حداقل  10 تا  12 درجه  سانتيگراد  بمدت  5 تا 11  روز  بسته  به دماي  محيط  انجام  مي گيرد  . اين  كرم  در طول  سال  2  تا  3  نسل  دارد  و از زمان نشاء كاري  تا هنگام  برداشت  برنج  در مزارع  فعاليت  زيستي  دارد  . خسارات  وارده  طي  نسلهاي  دوم  و سوم  بيشتر  است .

امروزه  با كرم  ساقه خوار  برنج  به سه  طريق  ، زراعي  ، شيميايي  وبيولوژيك  مبارزه  ميشود از  راههاي  اساسي  براي مبارزه  با اين ‌آفت  ، ايجاد  شبكه  مراقبت  و پيش آگاهي  با استفاده  از  اطلاعات جوي  است  كه كمتر مورد  توجه  قرار  گرفته است  ، در  صورتيكه  ثابت  شده است  ، مراحل  سيكل  دگرديسي اين‌‌ آفت  ، همبستگي  بالايي  را  با دما و ساير  پارامترهاي  جوي  دارد .

در مبارزه  بيولوژيك  ، از  زنبور  تريكو گراما  براي  پارازيته كردن  تخم پروانه  ساقه خوار   برنج  استفاده  ميشود  كه نحوه  و زمان  فعاليت  اين  زنبور  نيز  تابعي  از شرايط  جوي  بويژه  دما   مي باشد .

ساير  آفات  برنج  شامل  شب پره  يك  نقطه اي  برنج  ، سرخوطومي  برنج  ، زنجره  برنج  ، كرم  برگخوار  برنج   ومگس  خزانه  برنج  مي باشند .
گونه های برنج:
برنج گياهی با تنوع ژنتيکی و توان سازگاری زيادی است. گونه زراعی مهم برنج Oriza sativa L. است که دارای 24=2n  کروموزوم می باشد، يک گونه زراعی ديگر به نام Oryza glaberrima steud وجود دارد، که در جنوب آفريقا کشت می شود، اين گونه نسبت به گونه قبلی دارای قدمت و تنوع ژنتيکی کمتری است.

گونه های وحشی زيادی از جنس Oryza درجهان مشاهده شده که تتراپلوئيد و دارای28=2n کروموزوم می باشند. ارقام و گونه هایO.nivara,O.rufipogon,Sharma,Shastry,Griff از خويشاوندان نزديک برنج زراعی O.sativa L. می باشند. O.rufipogon برنج وحشی دائمی و O.nivara برنج وحشی يک ساله می باشد.

 O.sativaاز گونه های مهم برنج است که در قاره های آسيا، اروپا، آمريکا کاشته می شود، برنج های زراعی ايران از اين نوع اند. اين گونه دارای انواع مختلف به شرح زير می باشد:

1-   نوع اينديکا (Indica )

از نوع های گرمسيری برنج است که درمقابل خشکی، بيماری و آفت مقاوم بوده و دارای ارقام مختلفی از نظر زمان رويش است. اين نوع، شامل برنج های دانه دراز و ساقه های بلند می باشند که دربرابر ريزش دانه حساس هستند و درکشورهای هندوستان، سری لانکا، تايلند و مالزی کشت می شوند.

2-    نوع ژاپونيکا (Japonica)

 از نوع معتدل برنج بوده و درمقابل سرما مقاوم است. اين نوع شامل برنج های ساقه نسبتاً کوتاه و دانه گرد بوده و درکشورهای چين، کره، ژاپن، کاليفرنيا و کشورهای اروپائی کشت می شود.

3-   نوع جاوانيکا (Javanica)

از نوع های حد واسط برنج است. اين نوع برنج در کشورهای اندونزی، فيليپين، تايوان و ژاپن کشت می شود.

 طبقه بندی واريته های برنج

واريته ها يا ارقام مختلف برنج از سوی سازمان خواربار و کشاورزی جهانی (FAO) به اشکال مختلفی طبقه بندی می شود، که ازنظر طول دانه به چهار گروه زير تقسيم می شوند:

الف- برنج های خيلی طويل که اندازه دانه آنها بيش از 7 ميليمتر هستند.

ب- برنج های طويل که بين 6 تا 7 ميليمتر طول دارند.

پ- برنج های متوسط که طول آنها بين 5 تا 99/5 ميليمتر است.

ت- برنج های کوتاه که طول آنها کمتر از5 ميليمتر است.

در ايران نيز برنج را براساس طول دانه به سه نوع دانه بلند، دانه متوسط و دانه کوتاه تقسيم بندی نموده اند. به برنج هايی که طول دانه آنها بين   61/6 تا 0/7 ميليمتر باشد دانه بلند گفته می شود و از مرغوبترين نوع برنج محسوب می شود، برنج هائی که طول آنها بين 51/5 تا 6/6 ميلی متر است دانه متوسط و به برنج هايی که طول آنها از 5/5 ميليمتر کمتر باشد، دانه کوتاه گفته می شود، اين نوع برنج ها از نظر تجاری ارزش کمی دارند
سطح زير کشت برنج در ايران :
سطح زير کشت شلتوک در جهان، ايران و ده کشور عمده توليد کننده در سال 2003

کشور
 سطح زير کشت(واحد هکتار)
 
جهان
 150,938,100
 
چين
 27,398,000
 
هند
 44,000,000
 
اندونزي
 11,600,000
 
بنگلادش
 11,100,000
 
ويتنام
 7,443,600
 
ميانمار
 5,600,000
 
تايلند
 11,000,000
 
ژاپن
 1,680,000
 
فيليپين
 4,095,000
 
برزيل
 3,156,360
 
ايران
 560,000
 

مأخذ: صفحه ابرمتني فائو

 سطح زير کشت در ايران

برنج پس از گندم مهمترين محصول کشاورزي است و نقش بسيار بارز و چشمگيري در تغذيه مردم جهان و نيز کشورمان دارد و همينطور اين محصول پس از گندم بيشترين سطح اراضي کشاورزي را در جهان به خود اختصاص داده است . بر اساس آخرين آمار منتشر شده از سوي سازمان خوار و بار کشاورزي جهان، در آخرين سال مورد گزارش(2003) سطح کشت برنج جهان 150,938,100 هکتار بوده است .

بر اساس آخرين آمارگيري که درسال 81 انجام شده است سطح زير کشت برنج کشورمان 611238 هزار هکتار بوده است، که نسبت به سال گذشته 7/18 در صد افزايش داشته است و در سال 82 سطح زير کشت برنج کشورمان 583،773 هزار هکتار بوده است . با توجه به اينکه محصول برنج براي رشد و نمو و بازدهي، به آب و هوايي مرطوب و نسبتاً گرم و آب فراوان نياز دارد و مساعدترين منطقه براي کشت آن، سواحل جنوبي درياي مازندران است، بنابراين بيشترين سطح زير کشت برنج در استانهاي ساحلي درياي خزر قرار دارد.

 بر همين اساس و بر اساس نتايج آخرين طرح آماري اجرا شده در سال 1382، بيشترين سطح در استان گيلان با 196،530 هکتار مي باشد. پس از گيلان که مقام اول را درسطح زير کشت دارا  است، استانهاي مازندران، گلستان و خوزستان به ترتيب مقام دوم تا چهارم را به خود اختصاص داده اند. استان يزد با 13 هکتار  کمترين سطح برنج درکل کشور را دارد. مازندران و گيلان جمعاً 5/68 درصد از سطح زير کشت شلتوک کل کشور را داشته و مهمترين مناطق کشت برنج به شمار مي آيند.همچنين مناطق اصلي کشت برنج مازندران، گيلان، فارس، خوزستان و گلستان بيشترين درصد از سطح کل کشور را به خود اختصاص داده اند.

جدول سطح زير کشت شلتوک کشور در سالهاي  82
 

استان
 سطح زير کشت شلتوک(هکتار)
 
کل کشور
 584،074
 
آذربايجان شرقي
 2،285
 
آذربايجان غربي
 110
 
اردبيل
 157
 
اصفهان
 15،327
 
ايلام
 1،778
 
تهران
 -
 
چهارمحال وبختياري
 4،099
 
خراسان
 2،053
 
خوزستان
 50،022
 
زنجان
 2،706
 
سيستان و بلوچستان
 597
 
فارس
 49،688
 
قزوين
 3،554
 
کردستان
 39
 
کرمانشاه
 826
 
کهگيلويه و بوير احمد
 8،777
 
گيلان
 196،530
 
لرستان
 3،286
 
مازندران
 185،342
 
گلستان
 56،586
 
يزد
 13
 

مأخذ: وزارت جهاد کشاورزي (آمار مقدماتي

ساقه برنج راست ، استوانه‌ای و جز در قسمتی که گره‌ها وجود دارند تو خالی است. ارتفاع ساقه به 60 تا 200 سانتیمتر می‌رسد. برنج علاوه بر ساقه اصلی ، 4 تا 5 ساقه فرعی دارد. برگهای برنج به صورت متناوب در دو ردیف در دو طرف ساقه قرار گرفته‌اند. برگ برنج دارای غلاف ، پهنک ، زبانک و گوشوارک است. همچنین برنج مانند گندم ، دارای گل آذین خوشه‌ای می‌باشد که دانه‌ها در آن قرار می‌گیرند.

برخلاف سنبلچه‌های گندم و جو و ذرت که فشرده و نزدیک به هم هستند، سنبلچه‌های برنج به صورت غیر فشرده روی محورهای اصلی و فرعی گل آذین قرار می‌گیرد. میوه برنج دارای غلافی سفید رنگ ، قهوه‌ای ، کهربایی ، قرمز یا بنفش است که این میوه را به همراه غلاف آن ، شلتوک می‌نامند. برای قابل استفاده شدن برنج برای انسان ، باید شلتوک را پوست کنند،
پيشينه برنج در ايران | کشت برنج در ايران:
 پيشينه برنج در ايران | کشت برنج در ايران

موطن اصلي برنج آسياي جنوب شرقي است . به عقيده ب- م- ژوکوفسکي، هند و چين و اندونزي موطن اصلي برنج است.

شلتوک از هند و برمه ( ميانمار ) به تدريج به ساير نقاط جهان راه يافته است . کشت برنج که امروزه جزء لاينفک حيات ميليونها مردم در سراسر جهان است، درچين و هند سابقه اي هفت هزار ساله دارد و پس از آن کشورهاي تايلند، فيليپين، ژاپن، ويتنام، کره شمالي وجنوبي، مالزي و تايوان نيز در آسياي جنوب شرقي به اين مجموعه اضافه شده اند. در حال حاضر 90 درصد برنج دنيا در چين، هندوستان، ژاپن، کره، جنوب شرقي آسيا و جزاير مجاور اقيانوس آرام ( قاره آسيا ) و 10 در صد بقيه در ديگر قاره ها کشت مي شود.

کشت برنج در آسياي مرکزي در حدود قرن هفتم پيش از ميلاد رواج داشته است . برنج کاري از کشورهاي جنوبي تر آسيا که درآنها زراعت غلات رواج داشته، از حدود هزاره ششم تا پنجم قبل از ميلاد شروع و سپس به آسياي مرکزي آمد. درنيمه دوم هزاره سوم و ابتداي هزاره دوم، سطح زير کشت برنج افزايشي چشمگير يافت. باستان شناسان معتقدند که در اين دوره در اثر ادغام دو فرهنگ، تمدني شهر نشين در جنوب آسياي مرکزي به وجود آمد، اين دو فرهنگ شامل سومر و ايلام (عيلام ) در غرب و تمدنهاي باستاني دشت رود سند در جنوب بودند. بدون شک پيوند با هند به زراعت برنج آبي در آسياي مرکزي کمک کرد. براي تعيين تاريخ دقيق اين دوره هنوز شواهد باستان شناختي کافي به دست نيامده است .با ايجاد کانالها در دوره سلسله هخامنشي ( قرن ششم تاچهارم قبل از ميلاد ) که بر بخش وسيعي از آسياي مرکز ي تسلط داشت، توسعه کشاورزي تسريع شد و گندم، جو، ارزن و محصولات متعدد ديگري ازجمله انگور و احتمالاً برنج توليد مي شده است و درزمان پيشروي اسکندر به سوي هند (327 ق.م ) برنجکاري در باکتريا ( بلخ ) رواج داشت. کشت برنج درخاور ميانه، بابل و سوريه در قرن سوم تا دوم پيش از ميلاد و درمصر و اسپانيا در قرن هشتم ميلادي صورت گرفته است . اگر چه آقاي نقي بهرامي عقيده دارد که « شلتوک براي اولين بار در دوره پادشاهي خسرو انوشيروان    ( 531 تا 579 ميلادي ) از هندوستان به ايران آورده شده است »، ليکن اي ،پ ،پتروشفسکي مورخ شهير روسي در بحث از تاريخ برنج معتقد است که «تاريخ کشت و گسترش برنج در ايران به طور کامل معين نشده است، اما کشت برنج درمقياس محدود، در پايان دوره ساسانيان (236 تا 651 ميلادي) و گسترش وسيع آن از قرن 10 ميلادي به بعد صورت گرفته است» .